[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ki, który na XIII Plenum KC PZPR tak w swoim referacie ocenił koncepcję spo-
ru pokoleniowego , za którego pomocą ówczesna krytyka starała się dynamizo-
wać zastygÅ‚e życie literackie: CaÅ‚a ta gadanina o »walce pokoleÅ„« ma wsteczny
charakter i gdyby jej nie położono kresu, mogłaby jedynie wnieść zamęt w umy-
sły młodzieży (zob. A.K. Waśkiewicz, Modele i formuła. Szkice o młodej poezji
lat sześćdziesiątych, Wrocław 1978, s. 25).
4
Najważniejsza zmiana zaproponowana przez Maciejewskiego, czyli zastą-
pienie pokolenia literackiego przez pokolenie kulturowe , nie wydaje siÄ™ tak
zasadnicza, jak sugeruje autor, twierdząc w przypisie: Otóż wydaje mi się, że
(...) zjawiska takiego, jak pokolenie literackie, nie ma. Można go używać co naj-
wyżej jako skrótu formuły: ogół pisarzy należących do tej samej generacji kultu-
rowej (dz. cyt., s. 172). Wolno przypuszczać, że na taką modyfikację przystałby
i sam Wyka, który świadomie wyprowadził kategorię pokolenia z jej rodzime-
go, by tak rzec, kontekstu kulturowego i zaadaptował ją do zjawisk o charakte-
rze literackim.
5
Różne sposoby rozumienia kategorii pokolenia przedstawiła Maria Ossow-
ska w artykule Koncepcje pokolenia ( Studia Socjologiczne 1963, nr 2). Odmien-
ną kategorię różnicującą pod względem generacyjnym zaproponowała Barbara
Skarga, wprowadzając pojęcie formacji intelektualnej , którą wyznaczałyby: typ
i sposób stawiania pytań, aparatura pojęciowa i reguły myślenia (por. tejże, Hi-
storia nauki a formacje intelektualne, Studia Filozoficzne 1979, nr 2).
Czy istniało pokolenie literackie 1910? 37
cia pokoleniowego zdecydowanie podtrzymuje Jan Garewicz6, skÄ…d-
inąd zastrzegając, że wpływ, jaki ono wywiera bywa zróżnicowany
i może wywoływać odmienne postawy i skutki. Podziela również
pogląd, że zdarzenie kluczowe, wokół którego koncentruje się owo
przeżycie, a któremu przypisuje on wyrazne promieniowanie aksjo-
logiczne, odnosić należy tylko do ludzi młodych (między 16 a 25 ro-
kiem życia), znajdujących się w okresie szczególnej wrażliwości na
zdarzenia społeczno-polityczne 7. Pokolenie jest też pojęciem cen-
tralnym najnowszej książki Hanny Zwidy-Ziemby8, choć jego cechę
konstytuującą stanowi tu nie tyle przeżycie, co wspólnota światopo-
glądowa, wspólny system znaczeń, stanowiący podstawę komunika-
cji wewnątrz grupy pokoleniowej9. Wolno więc sądzić, że koncepcja
Wyki zachowała potencjał energetyzujący, to zaś, co nie tak dawno
z perspektywy strukturalistycznej i wczesnej poststrukturalnej mo-
gło sprawiać wrażenie anachroniczne, dziś, gdy Amerykanie z zapa-
łem czytają Diltheya, może okazać się ożywcze.
Choć przypominanie znanych tez Kazimierza Wyki wydaje się
zbędne, zostaną one tu na wstępie przywołane, bo ich odtworzenie,
będące co oczywiste ich interpretacją, wyznaczy potem drogę
i kierunek dalszych pytań.
Obraz procesu literackiego, jaki wyłania się z Pokoleń literackich,
jest niezwykle dynamiczny, by nie rzec dramatyczny. Jego główny-
mi aktorami, czy chciałoby się wręcz powiedzieć aktantami, są
prądy ideowe (literackie) i style artystyczne wyposażone w entele-
6
Por. J. Garewicz, Pokolenie jako kategoria socjofilozoficzna, Studia Socjo-
logiczne 1983, nr 1.
7
Por.: dla starszych zaś zdarzenie może stać się przeżyciem pokoleniowym
wtedy tylko, gdy grają w nim pierwszoplanowa rolę, a własnego przeżycia po-
koleniowego dotąd nie mieli (tamże, s. 79). Stąd też teza, że należy się tylko do
jednego pokolenia oraz że można nie mieć żadnej przynależności pokoleniowej.
Interesująca wydaje się także myśl, że może istnieć sfingowane przeżycie poko-
leniowe, sfingowane w tym znaczeniu, że wyrosło ono spontanicznie z potrze-
by samego przeżycia pokoleniowego . Taki sfingowany charakter dostrzega Ga-
rewicz w rewolcie studenckiej 1968 roku i pózniejszych europejskich ruchach
terrorystycznych (tamże, s. 85).
8
Por. H. Zwida-Ziemba, Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście hi-
storii, Kraków 2010.
9
Tamże, s. 9 10. W przeciwieństwie do Garewicza autorka przyjmuje za-
łożenie, że jednostkę lub ich zbiór można zakwalifikować jako przynależne do
[ Pobierz całość w formacie PDF ]