X


[ Pobierz całość w formacie PDF ]

styczną cechą ideologii, działań i ruchów środowisk przeciwstawiających się
wzorom dominującym czy oficjalnym, przyjętym i niejako obowiązującym ja�
ko swoista norma w danej kulturze - jest odmienna koncepcja czasu, odmien�
ny sposób myślenia o czasie, wartościowania go, życia w czasie. Opisując ruch
kontrkultury Aldona Jawłowska wskazała na odmienność stosunku do czasu
i szczególny rytm życia codziennego, będący wyzwaniem wobec typowego
stylu życia amerykańskiej klasy średniej, stylu,  w którym wszystko jest z gó�
ry zaplanowane i przewidziane" (Jawłowska, 1975: 224). Można powiedzieć
więcej: różnice w zakresie czasu społecznego wydają się konstytutywne dla do�
minujących - i odmiennych (alternatywnych) - typów i wzorów kultury (Tar�
kowska, 1991). W społeczeństwach o dominującym typie czasu linearnego,
ilościowego, zorientowanego w przyszłość, ruchy alternatywne wprowadzały
czas jakościowy, wyrwany z przymusów linearnych i ilościowych, odbudowy�
wały umiejętność przeżywania terazniejszości. W społeczeństwach, w których
rzeczywistość społeczna, polityczna czy ekonomiczna  zmusza" do prezenty-
zmu, tymczasowości i życia z dnia na dzień, środowiska lansujące odmienny
styl życia przejawiają rozleglejszy horyzont czasowy i dłuższą perspektywę
czasu. Tak było w Polsce w latach osiemdziesiątych.
Nie wiem, jak liczne, ale na pewno znaczące społecznie były w owym okre�
sie w Polsce takie grupy i takie środowiska, które świadomie wybierały inny
(od dominującego, oficjalnego) sposób myślenia o czasie, które nie zgadzały
się na krótką, zawężoną do terazniejszości perspektywę czasu  oficjalnego".
Ruchy, grupy i środowiska alternatywne lansowały i realizowały wartości nie
mieszczące się w nurcie dominującym także (a może przede wszystkim) pod
względem stosunku do czasu. Charakterystyczną cechą być może wszystkich,
a na pewno wielu spośród tych ruchów, była troska o wartości, których reali�
zacja wymaga rozległej perspektywy czasu, ciągłości oraz myślenia długofalo-
130
wego. Są to takie wartości, jak środowisko, zdrowie, kultura, wychowanie,
wiedza, kształcenie. Przegrywają one na co dzień pod naporem bieżących, do�
raznych problemów i interesów narzucających krótkofalową politykę. Ruchy
alternatywne można więc traktować jako dążenie do przezwyciężenia krótkiej
perspektywy czasu. Protest wobec prezentyzmu, dominującego i oficjalnego,
narzuconego przez warunki życia, jest tym, co na poziomie wartości podstawo�
wych, głębokich i ukrytych, łączy te różne grupy i środowiska.
Różnice w stosunku do czasu, zasadnicze dla odrębności dominujących i al�
ternatywnych stylów życia, stanowią wymiar zróżnicowania bardzo istotnego
dla społeczeństwa polskiego.
Czas społeczny i małe grupy
Jednym z podstawowych dla naszych rozważań zagadnień jest problem kon�
sekwencji orientacji prezentystycznej - niezależnie od jej zasięgu społecznego
- w sferze więzi społecznej, wpływ krótkiej perspektywy czasu na kształt
i przemiany stosunków między ludzmi. Warto zadać pytanie: czy wszystkie
typy orientacji temporalnych, czy wszystkie rodzaje czasu społecznego w rów�
nym stopniu pełnią funkcje integrujące (bądz dezintegrujące)? Zatem czy
w świetle wiedzy chronozoficznej orientacja prezentystyczna jest konflikto-
twórcza czy integrująca, czy sprzyja współdziałaniu, czy też rywalizacji lub an�
tagonizmom?
Badania z zakresu socjologii i psychologii czasu (niektóre z nich przedsta�
wiłam w poprzednim rozdziale) ukazują, że w sytuacjach, które sprzyjają do�
minacji orientacji prezentystycznej, które sprzyjają stosowaniu koncepcji cza�
su nieciągłego, wyrwanego z czasowego continuum obejmującego również
przeszłość i przyszłość, pojawiają się zjawiska o charakterze patologicznym
także w zakresie stosunków między ludzmi4. Gdy nie łączą już więzi związane
z przeszłością, gdy nie ma się poczucia, że przyszłość będzie wspólna z racji
niepewności i niejasności z nią związanej, gdy dominuje poczucie tymczaso�
wości, związki między ludzmi również mają charakter tymczasowy i krótko�
trwały, są  byle jakie", bez troski o konsekwencje i ciąg dalszy, bez pozytyw�
nych lub negatywnych oczekiwań reakcji wzajemnych. Ta  bylejakosc jest ty�
powa nie tylko dla sfery kontaktów przelotnych, ale dotyczy również więzi bar�
dziej trwałych. Zwiadomość czasu charakteryzująca się brakiem wspólnej in-
4
Warto przypomnieć o konieczności relatywizacji tego twierdzenia do współczesnych społe�
czeństw przemysłowych euroamerykańskiego kręgu kulturowego, w których swoistą normą jest
terazniejszość wyrastająca z przeszłości oraz powiązana z przyszłością.
131
terpretacji przeszłości i brakiem wspólnej wizji przyszłości sprzyja atomizacji
społecznej, dezintegracji (Eisenstadt, 1949; Nelkin, 1970), rozwojowi perspek�
tyw jednostkowych, indywidualistycznych, niekiedy egoistycznych w percep�
cji rzeczywistości. Ten rodzaj skutków orientacji prezentystycznych wyrażają�
cych się we wpływie na więzi między ludzmi, wydaje się najważniejszy ze spo�
łecznego punktu widzenia.
Zjawiska podobne do opisanych wyżej można było dostrzec w Polsce lat
osiemdziesiątych. Choć były i są, być może liczne, środowiska i grupy operu�
jące odmienną od typu dominującego koncepcją czasu, koncentracja na tera�
zniejszości, na zaspokajaniu bieżących, krótkoterminowych potrzeb wydaje się
przeważająca. Orientacja ta jest wyrazem pewnej dezintegracji i atomizacji (z
drugiej zaś strony sprzyja tym zjawiskom), z tym, że podmiotem tych proce�
sów nie byłyby rozproszone, bezradne jednostki.
Zastanówmy się bowiem, co dzieje się w sytuacji zablokowanych działań
zbiorowych na rzecz zbiorowej przyszłości i wobec trudności przewidywane�
go, pewnego działania na rzecz indywidualnej przyszłości? Odwołując się do
schematu zaproponowanego przez Coserów, można wyodrębnić dwie możli�
wości: pasywność - zbiorową lub indywidualną - bądz też aktywność zoriento�
waną na terazniejszość. Wydaje się, że w latach osiemdziesiątych dokonało się
w Polsce przejście i zmiana nastawień: od zbiorowej pasywności, apatii, będą�
cych wyrazem skrajnego prezentyzmu, który wydawał się charakterystyczny
dla pierwszej połowy lat osiemdziesiątych, ku aktywności zindywidualizowa�
nej i dezintegrującej, zorientowanej nie tylko na terazniejszość, ale również na [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • skydive.htw.pl
  • Copyright � 2016 Moje życie zaczęło się w dniu, gdy cię spotkałem.
    Design: Solitaire

    Drogi użytkowniku!

    W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.

    Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.

     Tak, zgadzam się na nadanie mi "cookie" i korzystanie z danych przez Administratora Serwisu i jego partnerów w celu dopasowania treści do moich potrzeb. Przeczytałem(am) Politykę prywatności. Rozumiem ją i akceptuję.

     Tak, zgadzam się na przetwarzanie moich danych osobowych przez Administratora Serwisu i jego partnerów w celu personalizowania wyświetlanych mi reklam i dostosowania do mnie prezentowanych treści marketingowych. Przeczytałem(am) Politykę prywatności. Rozumiem ją i akceptuję.

    Wyrażenie powyższych zgód jest dobrowolne i możesz je w dowolnym momencie wycofać poprzez opcję: "Twoje zgody", dostępnej w prawym, dolnym rogu strony lub poprzez usunięcie "cookies" w swojej przeglądarce dla powyżej strony, z tym, że wycofanie zgody nie będzie miało wpływu na zgodność z prawem przetwarzania na podstawie zgody, przed jej wycofaniem.