[ Pobierz całość w formacie PDF ]

styczną cechą ideologii, działań i ruchów środowisk przeciwstawiających się
wzorom dominujÄ…cym czy oficjalnym, przyjÄ™tym i niejako obowiÄ…zujÄ…cym ja­
ko swoista norma w danej kulturze - jest odmienna koncepcja czasu, odmien­
ny sposób myślenia o czasie, wartościowania go, życia w czasie. Opisując ruch
kontrkultury Aldona Jawłowska wskazała na odmienność stosunku do czasu
i szczególny rytm życia codziennego, będący wyzwaniem wobec typowego
stylu życia amerykaÅ„skiej klasy Å›redniej, stylu,  w którym wszystko jest z gó­
ry zaplanowane i przewidziane" (Jawłowska, 1975: 224). Można powiedzieć
wiÄ™cej: różnice w zakresie czasu spoÅ‚ecznego wydajÄ… siÄ™ konstytutywne dla do­
minujÄ…cych - i odmiennych (alternatywnych) - typów i wzorów kultury (Tar­
kowska, 1991). W społeczeństwach o dominującym typie czasu linearnego,
ilościowego, zorientowanego w przyszłość, ruchy alternatywne wprowadzały
czas jakoÅ›ciowy, wyrwany z przymusów linearnych i iloÅ›ciowych, odbudowy­
wały umiejętność przeżywania terazniejszości. W społeczeństwach, w których
rzeczywistość społeczna, polityczna czy ekonomiczna  zmusza" do prezenty-
zmu, tymczasowości i życia z dnia na dzień, środowiska lansujące odmienny
styl życia przejawiają rozleglejszy horyzont czasowy i dłuższą perspektywę
czasu. Tak było w Polsce w latach osiemdziesiątych.
Nie wiem, jak liczne, ale na pewno znaczÄ…ce spoÅ‚ecznie byÅ‚y w owym okre­
sie w Polsce takie grupy i takie środowiska, które świadomie wybierały inny
(od dominującego, oficjalnego) sposób myślenia o czasie, które nie zgadzały
się na krótką, zawężoną do terazniejszości perspektywę czasu  oficjalnego".
Ruchy, grupy i środowiska alternatywne lansowały i realizowały wartości nie
mieszczące się w nurcie dominującym także (a może przede wszystkim) pod
względem stosunku do czasu. Charakterystyczną cechą być może wszystkich,
a na pewno wielu spoÅ›ród tych ruchów, byÅ‚a troska o wartoÅ›ci, których reali­
zacja wymaga rozległej perspektywy czasu, ciągłości oraz myślenia długofalo-
130
wego. Są to takie wartości, jak środowisko, zdrowie, kultura, wychowanie,
wiedza, ksztaÅ‚cenie. PrzegrywajÄ… one na co dzieÅ„ pod naporem bieżących, do­
raznych problemów i interesów narzucających krótkofalową politykę. Ruchy
alternatywne można więc traktować jako dążenie do przezwyciężenia krótkiej
perspektywy czasu. Protest wobec prezentyzmu, dominujÄ…cego i oficjalnego,
narzuconego przez warunki życia, jest tym, co na poziomie wartoÅ›ci podstawo­
wych, głębokich i ukrytych, łączy te różne grupy i środowiska.
Różnice w stosunku do czasu, zasadnicze dla odrÄ™bnoÅ›ci dominujÄ…cych i al­
ternatywnych stylów życia, stanowią wymiar zróżnicowania bardzo istotnego
dla społeczeństwa polskiego.
Czas społeczny i małe grupy
Jednym z podstawowych dla naszych rozważaÅ„ zagadnieÅ„ jest problem kon­
sekwencji orientacji prezentystycznej - niezależnie od jej zasięgu społecznego
- w sferze więzi społecznej, wpływ krótkiej perspektywy czasu na kształt
i przemiany stosunków między ludzmi. Warto zadać pytanie: czy wszystkie
typy orientacji temporalnych, czy wszystkie rodzaje czasu spoÅ‚ecznego w rów­
nym stopniu pełnią funkcje integrujące (bądz dezintegrujące)? Zatem czy
w świetle wiedzy chronozoficznej orientacja prezentystyczna jest konflikto-
twórcza czy integrujÄ…ca, czy sprzyja współdziaÅ‚aniu, czy też rywalizacji lub an­
tagonizmom?
Badania z zakresu socjologii i psychologii czasu (niektóre z nich przedsta­
wiÅ‚am w poprzednim rozdziale) ukazujÄ…, że w sytuacjach, które sprzyjajÄ… do­
minacji orientacji prezentystycznej, które sprzyjajÄ… stosowaniu koncepcji cza­
su nieciągłego, wyrwanego z czasowego continuum obejmującego również
przeszłość i przyszłość, pojawiają się zjawiska o charakterze patologicznym
także w zakresie stosunków między ludzmi4. Gdy nie łączą już więzi związane
z przeszłością, gdy nie ma się poczucia, że przyszłość będzie wspólna z racji
niepewnoÅ›ci i niejasnoÅ›ci z niÄ… zwiÄ…zanej, gdy dominuje poczucie tymczaso­
woÅ›ci, zwiÄ…zki miÄ™dzy ludzmi również majÄ… charakter tymczasowy i krótko­
trwaÅ‚y, sÄ…  byle jakie", bez troski o konsekwencje i ciÄ…g dalszy, bez pozytyw­
nych lub negatywnych oczekiwaÅ„ reakcji wzajemnych. Ta  bylejakosc jest ty­
powa nie tylko dla sfery kontaktów przelotnych, ale dotyczy również wiÄ™zi bar­
dziej trwałych. Zwiadomość czasu charakteryzująca się brakiem wspólnej in-
4
Warto przypomnieć o koniecznoÅ›ci relatywizacji tego twierdzenia do współczesnych spoÅ‚e­
czeństw przemysłowych euroamerykańskiego kręgu kulturowego, w których swoistą normą jest
terazniejszość wyrastająca z przeszłości oraz powiązana z przyszłością.
131
terpretacji przeszłości i brakiem wspólnej wizji przyszłości sprzyja atomizacji
spoÅ‚ecznej, dezintegracji (Eisenstadt, 1949; Nelkin, 1970), rozwojowi perspek­
tyw jednostkowych, indywidualistycznych, niekiedy egoistycznych w percep­
cji rzeczywistoÅ›ci. Ten rodzaj skutków orientacji prezentystycznych wyrażajÄ…­
cych siÄ™ we wpÅ‚ywie na wiÄ™zi miÄ™dzy ludzmi, wydaje siÄ™ najważniejszy ze spo­
Å‚ecznego punktu widzenia.
Zjawiska podobne do opisanych wyżej można było dostrzec w Polsce lat
osiemdziesiÄ…tych. Choć byÅ‚y i sÄ…, być może liczne, Å›rodowiska i grupy operu­
jÄ…ce odmiennÄ… od typu dominujÄ…cego koncepcjÄ… czasu, koncentracja na tera­
zniejszości, na zaspokajaniu bieżących, krótkoterminowych potrzeb wydaje się
przeważająca. Orientacja ta jest wyrazem pewnej dezintegracji i atomizacji (z
drugiej zaÅ› strony sprzyja tym zjawiskom), z tym, że podmiotem tych proce­
sów nie byłyby rozproszone, bezradne jednostki.
Zastanówmy się bowiem, co dzieje się w sytuacji zablokowanych działań
zbiorowych na rzecz zbiorowej przyszÅ‚oÅ›ci i wobec trudnoÅ›ci przewidywane­
go, pewnego działania na rzecz indywidualnej przyszłości? Odwołując się do
schematu zaproponowanego przez Coserów, można wyodrÄ™bnić dwie możli­
woÅ›ci: pasywność - zbiorowÄ… lub indywidualnÄ… - bÄ…dz też aktywność zoriento­
waną na terazniejszość. Wydaje się, że w latach osiemdziesiątych dokonało się
w Polsce przejÅ›cie i zmiana nastawieÅ„: od zbiorowej pasywnoÅ›ci, apatii, bÄ™dÄ…­
cych wyrazem skrajnego prezentyzmu, który wydawał się charakterystyczny
dla pierwszej poÅ‚owy lat osiemdziesiÄ…tych, ku aktywnoÅ›ci zindywidualizowa­
nej i dezintegrującej, zorientowanej nie tylko na terazniejszość, ale również na [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • skydive.htw.pl
  • Copyright © 2016 Moje życie zaczęło siÄ™ w dniu, gdy ciÄ™ spotkaÅ‚em.
    Design: Solitaire